Ο άνθρωπος, στην πορεία του να κατακτήσει τη γνώση, έχασε συχνά τη σχέση του με το προφανές: με το ίδιο το βλέμμα του προς τους άλλους κατοίκους του πλανήτη. Μέσα από την ανάγκη να ερμηνεύσει και να ορίσει, παρήγαγε ένα πρίσμα τόσο έντονα ανθρωποκεντρικό που κάθε τι «ζωικό» πέρασε μέσα από φίλτρα κανονικότητας, επιβίωσης και χρησιμότητας.

Όταν μια πρόσφατη αμερικανική μελέτη δηλώνει πως “το 99% των σκύλων παρουσιάζει προβλήματα συμπεριφοράς”, δεν κάνει τίποτα άλλο παρά να καθρεφτίζει την αδυναμία του ανθρώπου να δει πέρα από τον εαυτό του. Δεν υπάρχουν “προβλήματα συμπεριφοράς” σε απόλυτο πλαίσιο· υπάρχουν συμπεριφορές που δημιουργούν δυσκολία μέσα σε έναν συγκεκριμένο –και τεχνητό– ανθρώπινο τρόπο ζωής.

Το ίδιο ισχύει και για τα αδέσποτα. Δεν είναι «πρόβλημα προς διαχείριση». Είναι ζώα που γεννήθηκαν ελεύθερα και καταλήγουν να πληρώνουν με το σώμα τους την ανθρώπινη αδυναμία να σχετιστεί με ό,τι δεν ελέγχει. Κι όμως, το κυρίαρχο αφήγημα μιλά για «υπεύθυνη στάση» απέναντί τους, για «προστασία» που περνά μέσα από μαζικές στειρώσεις, αφαιρώντας δικαιώματα που ούτε οι άνθρωποι ισχυρίζοντε ότι προασπίζουν.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η φροντίδα γίνεται θέαμα. Η απλή, σιωπηλή, αυτονόητη πράξη να φροντίσεις έναν σκύλο ή μια γάτα μετατρέπεται σε πράξη ηρωισμού που πρέπει να αναρτηθεί στα social media. Το αυτονόητο έγινε εξαίρεση. Και εκεί ο πολιτισμός λυγίζει.

Δεν χρειάζεται «εκπαίδευση». Χρειάζεται επανεκπαίδευση. Όχι για να μάθουμε νέα πράγματα, αλλά για να θυμηθούμε πώς είναι να στέκεσαι μπροστά σε ένα ζώο χωρίς να θες να το αλλάξεις, να το διορθώσεις, να το χειραγωγήσεις. Αλλά να το αναγνωρίσεις.

Αναγνώριση δεν σημαίνει να του δώσεις δικαιώματα σε κάποιον χάρτη. Σημαίνει να του αναγνωρίσεις πρώτα απ’ όλα την ελευθερία να είναι αυτό που είναι. Και να αποδεχτείς ότι η δική σου αποτυχία να ζήσεις μια αυθεντική ζωή, δεν πρέπει να χρεωθεί στον σκύλο που απλώς ζει τη δική του.

Δεν υπάρχουν “Ζώα Συντροφιάς”

Η φράση «ζώα συντροφιάς» δεν είναι αθώα. Δεν είναι ένας περιγραφικός όρος. Είναι λεκτική αποκάλυψη μιας ευρύτερης ταξινομικής τρέλας: ότι ολόκληρος ο ζωικός κόσμος νοείται μέσα από τις ανθρώπινες χρήσεις του. Αν αυτά είναι «ζώα συντροφιάς», τότε τα υπόλοιπα είναι ζώα σίτισης, ένδυσης, κατανάλωσης, πειραματισμού.

Δεν τολμά κανείς να πει «ζώα σίτισης» – γιατί η αλήθεια θα φανεί ξεκάθαρη: ότι ο άνθρωπος βλέπει τα πλάσματα του πλανήτη ως αποθέματα ανάγκης, όχι ως συνυπάρξεις.

Η κατηγορία «ζώα συντροφιάς» δεν τιμά αυτά τα ζώα. Τιμά την ανθρώπινη ψευδαίσθηση ότι η σχέση χτίζεται με βάση τη χρησιμότητα.

Το ίδιο ισχύει και με τη λέξη «αδέσποτα». Η κοινωνία αποφεύγει τη λέξη «ελεύθερα» γιατί η αποδοχή της θα απαιτούσε ανάληψη ευθύνης. Θα αποκάλυπτε πως ο άνθρωπος δεν είναι θεματοφύλακας ζωής, αλλά ο πρώτος που πρόδωσε τη συμφωνία της συνύπαρξης.

Δεν υπάρχουν “ζώα συντροφιάς”. Δεν υπάρχουν ζώα προς διαχείριση. Υπάρχουν υπάρξεις – αυτόνομες, ενσώματες, ευφυείς – που ζουν ανάμεσά μας και αντανακλούν με τρόπο ξεκάθαρο ποιοι είμαστε πραγματικά.

Χ.Κ.