Μεταπηδήστε στο περιεχόμενο

Αυθεντία και Εξειδίκευση – Η Γνώση στην Άγνοια

Αυθεντία και Εξειδίκευση

Ο όρος αυθεντία, σύμφωνα με κάποιους ορισμούς που εύκολα μπορείτε να βρείτε, σημαίνει την αδιαμφισβήτητη ισχύ της γνώμης κάποιου προσώπου σε σχέση με ένα αντικείμενο. Αυτό το πρόσωπο είναι αυτός που γνωρίζει σε βάθος ένα θέμα, ο ειδικός. Η ετυμολογία της λέξης αποδίδεται στο αρχαίο “αυθέντης” που σημαίνει αφέντης… κύριος.

Ας κάνουμε ένα ταξίδι στο χρόνο.

Μερικές εκατοντάδες χρόνια πριν κάποια αυθεντία αποκάλυψε ότι η γη ήταν επίπεδη, ότι τα αστέρια ήταν τρύπες στον ουρανό ή ψυχές που μας παρακολουθούσαν, ότι ο ήλιος ήταν θεότητα, ότι υπήρχαν δώδεκα θεοί που έμεναν σε ένα Ελληνικό βουνό…μπορεί να χαμογελάτε αλλά οι άνθρωποι εκείνης της εποχής δεν το θεωρούσαν τόσο αστείο. Επίσης, δεν είναι καθόλου αστείο εάν κοιτάξεις πιο πρόσφατες αυθεντίες που θεράπευαν ανθρώπους με αφαίμαξη ή λοβοτομή ή ξεκίναγαν παγκόσμιους πολέμους για να επικρατήσει μια «ανώτερη» ανθρώπινη φυλή.

Ο όρος αυθεντία, αρκετές φορές, φαίνεται να χαρακτηρίζεται από την αδιαμφισβήτητη αποδοχή μιας ιδέας από την πλειοψηφία, όχι όμως με βάση τα επιχειρήματα που την στηρίζουν αλλά από το ποιος είναι αυτός που την εκφράζει.

Προσφυγή στην αυθεντία.

Παράδειγμα στην καθημερινότητα μας είναι η επίκληση μιας αυθεντίας, ως επιχείρημα, στην προσπάθεια κάποιου να υποστηρίξει της απόψεις του. Ελληνικά αυτό ονομάστηκε “προσφυγή στην αυθεντία” και λατινικά “argumentum ad verecundiam” (δηλαδή επιχείρημα που πρέπει να σεβαστείς). Εάν παρατηρήσετε με προσοχή συζητήσεις στις οποίες συμμετέχετε, θα δείτε ότι αρκετές φορές οι συμμετέχοντες επικαλούνται το όνομα κάποιου “επιφανούς” προσώπου για να υποστηρίξουν τις θέσεις τους. Όπως καταλαβαίνετε βέβαια, στην πραγματικότητα, αυτή κάθε αυτή η επίκληση δεν αποτελεί λογικό επιχείρημα, αντιθέτως εύκολα μπορεί να παρασύρει σε λογική πλάνη. Ας πούμε στην προσπάθεια μου να αποδείξω ότι η οικονομία της χώρας μας είναι σε καλή κατάσταση, μπορώ να ισχυριστώ ότι το ίδιο το είπε κάποιος γνωστός οικονομολόγος. Λογική πλάνη, συμφωνείτε;

Φόβος και Σεβασμός

Από την αρχαιότητα, παρουσιάζεται ένα είδος υποταγής των μαζών στις αυθεντίες. Αυτό το είδος της υποταγής, διαχωρίστηκε από τον φόβο με ένα απλό παιχνίδι των λέξεων, την θέση του φόβου πήρε η λέξη σεβασμός που σύμφωνα με τον ορισμό της είναι: η εκτίμηση που δείχνουμε σε κάποιο πρόσωπο. Ακούγεται αθώο αλλά μιλώντας για τις αυθεντίες δεν μιλάμε για τον σεβασμό που κάποιος κέρδισε με βάση το έργο του, αλλά απλά με βάση την “θέση” από την οποία μιλάει.

Τι λέει η ιστορία για την αμφισβήτηση των αυθεντιών;

To να αμφισβητήσεις μια αυθεντία πάντα είχε και ίσως έχει πολύ οδυνηρές συνέπειες.

Μια εποχή που βάφτηκε από το αίμα ανθρώπων που αμφισβήτησαν τις αυθεντίες ήταν και ο μεσαίωνας. Τότε η κατάληξη όποιου τολμούσε να ξεστομίσει κάτι διαφορετικό από τους ειδικούς…ήταν η πυρά.

Ένας από αυτούς που έχασαν την ζωή τους, ήταν και ο Τζορντάνο Μπρούνο, (Giordano Bruno (1548 – 1600 Ιταλός φιλόσοφος, μαθηματικός, ποιητής και αστρολόγος). O Μπρούνο καταδικάστηκε σε θάνατο δια της πυράς από την Ιερά Εξέταση της Ρώμης τον οποίο και υπέστη στις 17 Φεβρουαρίου του 1600. Δείτε στην wikipedia.

εκπαίδευση σκύλων

Μπορεί κάποιος να νομίζει ότι ο Μεσαίωνας είχε να κάνει με τις θρησκευτικές αυθεντίες αλλά η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Οι θεωρίες του Giordano Bruno δεν είχαν μόνο θρησκευτικές αναφορές, κάθε άλλο. Ο Bruno μεταξύ άλλων, υποστήριζε ότι «Δεν υπάρχει κανένα άστρο στο κέντρο του σύμπαντος, διότι το σύμπαν εκτείνεται προς όλες τις κατευθύνσεις με τον ίδιο τρόπο. Κάθε αστέρι είναι ένας ήλιος σαν το δικό μας, και γύρω από το καθένα από αυτά τα αστέρια περιστρέφονται άλλοι πλανήτες, αόρατοι στα μάτια μας, αλλά υπάρχουν». Ακούγετε οικείο έτσι δεν είναι;

Αυθεντία και Εξειδίκευση

Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς ότι δημιουργήσαμε μια κοινωνία που βασίζεται στην κυριαρχία της αυθεντίας. Πολιτικές, οικονομικές, στρατιωτικές, επιστημονικές, θρησκευτικές. Είναι σαφές ότι βάση για τον ανθρώπινο πολιτισμό είναι η γνώση και ο τρόπος που αυτή εκφράζεται μέσα από τις αυθεντίες που την εκπροσωπούν.

Η γνώση, όμως, φαίνεται να διέπεται από έναν φυσικό κανόνα που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, εάν κάποιος τον παρατηρήσει.

Διαλέξτε όποιο αντικείμενο θέλετε και δείτε ότι η μελέτη του, μέσα στο χρόνο, οδηγεί σε γνώσεις που καθιστούν αναγκαία την περαιτέρω τμηματοποίηση του.

Η ίδια η γνώση κομματιάζει τον εαυτό της.

Ας το πούμε απλά. Ας διαλέξουμε μια πολύ σημαντική για τον άνθρωπο επιστήμη, την ιατρική. Η γνώση που αποτελεί σήμερα τον τομέα της υγείας «εκφράζεται» από αυθεντίες που ξεκινούν από χημικούς, ερευνητές, βιολόγους και καταλήγουν σε ιατρούς με δεκάδες ειδικότητες.

Μερικές χιλιάδες χρόνια πριν, όλοι αυτοί, ήταν ένα και μόνο πρόσωπο.

Επίσης, σήμερα υπάρχουν και είδη ιατρικής. Κλασσική, ομοιοπαθητική, ενεργειακή, ορθομοριακή. Το πολιτισμένο όνομα που δόθηκε σε αυτή την διάσπαση της γνώσης είναι η…εξειδίκευση!

Διακρίνετε κάποιο κίνδυνο;

Υπάρχει κάποιος κίνδυνος στο γεγονός ότι η γνώση, όσο αυξάνει, διασπά τον ίδιο της τον εαυτό;
Υπάρχει κάποιος κίνδυνος στο ότι ο χημικός δεν ξέρει τίποτα από ιατρική, ο ιατρός δεν έχει ιδέα πως λειτουργεί αυτό που συνταγοδοτεί;
Υπάρχει κάποιος κίνδυνος, όταν η αντίληψή σου λειτουργεί μέσα από τα όρια των εξειδικευμένων γνώσεων που έχεις;

Υπάρχει περίπτωση να χάνεις την δυνατότητα, μιας γενικότερης αίσθησης της σχέσης μεταξύ των πραγμάτων;

Δώστε λίγο χρόνο σε αυτή την σκέψη, μέσα από την εικόνα της δικής σας εμπειρίας και ζωής και απαντήστε.

Πίσω από όλα.

Υπάρχει κάτι που κινείται ακριβώς με τους ίδιους κανόνες που κινείται και η γνώση. Η σκέψη. Όχι γενικότερα η σκέψη, όμως, αλλά εκείνο το κομμάτι της που ήδη έχουμε περιγράψει ως γραμμικό. Θυμηθείτε για λίγο.

“Ο ένας σκέφτεται γραμμικά– μαθηματικά – η “κίνησή” του βασίζεται στην έννοια του διαχωρισμού και της ταυτότητας. Αυτός ο χαρακτήρας βλέπει την πραγματικότητα αποσπασματικά, είναι καλός στην ανάλυση, γνωρίζει καλά τι είναι χρόνος, ξέρει και γράφει και επικοινωνεί με λέξεις”.

Μπορείτε να δείτε ότι η λειτουργία της αυθεντίας και της γνώσης κρύβεται μέσα στην περιγραφή αυτού του είδους σκέψης;

Η επικινδυνότητα, όμως, ίσως δεν είναι μόνο η περίπτωση να χαθεί η γενικότερη αίσθηση της αλληλεπίδρασης των πραγμάτων, υπάρχει άλλος ένας κίνδυνος…ο θάνατος του ενστίκτου.

Το ένστικτο σε σύγχυση.

Είναι πιστεύω ξεκάθαρο ότι αυτό που οδηγεί στην υπακοή στις αυθεντίες είναι η ανασφάλεια, κάποιου, ότι δεν γνωρίζει. Δεν μιλάμε για πολύπλοκα πράγματα, όπως το πως λειτουργεί ένας υπολογιστής ή οι νόμοι της κβαντικής επιστήμης. Ας δούμε (απλά) και καθημερινά πράγματα όπως η διατροφή μας.

Περιγράψαμε αρκετά αναλυτικά σε προηγούμενο άρθρο με θέμα την συμπεριφορά την επίδραση της διατροφής στην ζωή μας. Έτσι ένα παράδειγμα για το πως μπορεί το ένστικτο να διαστρεβλωθεί είναι τα ενισχυτικά γεύσης στην τροφή ή γενικότερα ουσίες που φαίνεται να αλλοιώνουν τις πραγματικές ανάγκες μας. Φυσικά είναι λογικό όταν το ένστικτο βρίσκεται σε σύγχυση, τότε τα ηνία παίρνει η «λογική».

Έχετε ποτέ αντιληφθεί για πόσες από τις καθημερινές αποφάσεις μας, απευθυνόμαστε στις γνώσεις των αυθεντιών;

Μπορεί η λογική, η γνώση, η αυθεντία, να υποκαταστήσει το ένστικτο;

Για το τι θα φάμε, μια και ήδη αναφέραμε το παράδειγμα, υπάρχει απίστευτος αριθμός άρθρων στο διαδίκτυο, τα οποία μάλιστα είναι και συγκρουόμενα μεταξύ τους. Δείχνει να χρειάζεται απίστευτη τύχη για να πέσει κάποιος πάνω στο σωστό αποτέλεσμα αναζήτησης, για το τι πραγματικά πρέπει να φάει ή πότε ή πόσες φορές. Επίσης, είναι αδύνατον να αποφασίσει κανείς βάσει της λογικής του, πιο άρθρο είναι το αληθές, μια που η κρίση μας βασίζεται στις ατομικές γνώσεις και την ηθική παιδεία, γεγονός που όπως αντιλαμβάνεστε δεν αποτελεί αντικειμενική οπτική. Μην μείνετε στην διατροφή, προχωρήστε σε άλλα παραδείγματα σας παρακαλώ, μόνοι σας, είναι χιλιάδες και είναι όλα εδώ μπροστά μας.

Αυτός είναι ο κόσμος της σκέψης, ένας μπερδεμένος κόσμος βασισμένος σε μια επιχειρηματολογία που πάντα θα είναι ελλιπής. Κάθε λογικός ισχυρισμός αποδεικνύει την αλήθεια του βασισμένος σε μια σειρά στοιχείων τα οποία δεν μπορεί ποτέ να είναι πλήρη.

Δείτε τις ανατροπές που έχουν υποστεί οι αυθεντίες μέσα στο χρόνο.

Δείτε τις ανακαλύψεις που θεωρήθηκαν η λύση σε προβλήματα και δημιούργησαν μεγαλύτερα, δείτε τα φάρμακα που αποσύρονται καθημερινά, δείτε τις θεωρίες να «πανηγυρίζουν» και μετά καταρρέουν. Δείτε, ότι η σκέψη μάχεται στην πραγματικότητα με τον ίδιο της τον εαυτό. Ανακαλύπτει και αμφισβητεί παράλληλα τις δημιουργίες της, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο που ίσως το μόνο που εξυπηρετεί είναι η επικράτησή της στην ζωή μας. Διότι εάν εξυπηρετούσε πράγματι τις ανθρώπινες ανάγκες τότε γιατί η ανισότητα και η ανθρώπινη δυστυχία αυξάνονται γεωμετρικά; Το μόνο που φαίνεται να ευημερεί στον πλανήτη είναι οι μηχανές αυτές πράγματι εξελίσσονται, γίνονται πιο έξυπνες πιο λειτουργικές.

Δεν μιλάει κανείς εναντίον της επιστήμης, δεν ισχυρίζεται κανείς ότι πρέπει να γυρίσουμε πίσω, το ερώτημα είναι πως θα προχωρήσουμε μπροστά.

Τι σημαίνει η αντίληψη ότι η ζωή μας βρίσκεται βασισμένη σε μια μηχανική σκέψη που η ίδια η φύση της δημιουργεί αντιφάσεις διότι αδυνατεί να δει το σύνολο;

Κοιτάξτε τις ζωές μας καθημερινά απομακρυνόμαστε από κάθε ενστικτώδη καθοδήγηση. Παρατηρήστε την σύγκρουση ανάμεσα στην σωστή ή την λάθος επιλογή και δείτε τι την δημιουργεί.

Κοιτάξτε την απώλεια του «σκύλου» μέσα μας και την υπεροχή της μηχανικής σκέψης, όχι επειδή το λέει κάποια αυθεντία, αλλά επειδή το ανακαλύπτετε εσείς. Εάν το κάνετε αυτό μετά αφήστε την ίδια σας την σκέψη να απαντήσει, ποια πρέπει να είναι η θέση της στο αύριο;

Χρήστος Κούτσης
Εκπαιδευτής Σκύλων