Ένας τρόπος να προσεγγίσουμε, αρχικά, την συμπεριφορά του σκύλου είναι να τον δούμε μέσα από την σύγκριση με εμάς. Θα έχετε σίγουρα ακούσει δεκάδες φράσεις οι οποίες, ορίζουν διαφορές ανάμεσα μας. Μια από τις φράσεις, αυτού του είδους, είναι “να μην εξηγείς την συμπεριφορά ενός σκύλου βασιζόμενος στην συμπεριφορά των ανθρώπων”.
Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, από την αρχή να δούμε εάν κάτι τέτοιο ισχύει.
ΤΑ ΕΝΣΤΙΚΤΑ
Έτσι εμείς όπως και ο σκύλος γεννιόμαστε με κάποιες “έμφυτές εντολές” κάτι σαν “προεγκατεστημένο” λογισμικό ενός υπολογιστή, εάν μου επιτρέπετε την παρομοίωση. Οι εντολές αυτές περιέχονται μέσα σε ένα κωδικά, ο οποίος ονομάζεται DNA. Για να κάνουμε πάλι τον παραλληλισμό με τον υπολογιστή, θα πούμε ότι το DNA είναι το λειτουργικό μας.
Παραθέτω το ακόλουθο κείμενο της wikipedia για ευνόητους λόγους
DNA
“Πρόκειται για μια μεγαλομοριακή ένωση που συγκροτείται από αζωτούχες-πρωτεϊνικές βάσεις, φωσφορικές ρίζες και ένα σάκχαρο με πέντε άτομα άνθρακα (πεντόζη), την δε(σ)οξυριβόζη. Στα ευκαρυωτικά κύτταρα ανιχνεύεται κυρίως μέσα στον πυρήνα του κυττάρου αλλά και σε μερικά άλλα οργανίδια, όπως τα μιτοχόνδρια και τα πλαστίδια, επιτρέποντάς τους να αναπαράγονται αυτόνομα (ημιαυτόνομα οργανίδια).
Το σύνολο των μορίων DNA που υπάρχουν σε ένα κύτταρο αποτελούν το γενετικό υλικό του. To DNA είναι ο φορέας των γενετικών πληροφοριών του κυττάρου, όχι μόνον με την έννοια της μεταβίβασης χαρακτηριστικών, αναλοίωτων από γενεά σε γενεά, αλλά και της ρύθμισης της φυσιογνωμίας εξειδίκευσης κάθε κυττάρου για την επιτέλεση των ιδιαίτερων λειτουργιών του. Τέλος, το DNA επιτρέπει τη δημιουργία γενετικής ποικιλότητας, υφιστάμενο μεταλλάξεις.”
περισσότερα σε wikipedia…
Ποια είναι λοιπόν τα βασικά χαρακτηριστικά συμπεριφοράς που μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά;
Η ύπαρξη και των δυο μας, προσδιορίζεται, από δύο προδιαθέσεις.
1.Την Επιβίωση
2. Την Αναπαραγωγή
Κάθε κομμάτι της συμπεριφοράς, ανθρώπου και σκύλου, διαμορφώνεται κάτω από αυτά τα δυο ένστικτα.
Πως μεταφράζονται, συμπεριφοριστικά αυτές οι προδιαθέσεις;
Βασικό κομμάτι της επιβίωσης μας, είναι η αναζήτηση τροφής και η αυτοπροστασία μας.
Αυτό σημαίνει ότι και οι δύο μας, προσπαθούμε να δημιουργούμε τις προϋποθέσεις, ώστε να μην τίθεται σε κίνδυνο η ζωή μας ή οι πόροι που κατακτούμε.
Τα συναισθήματα, όπως ο θυμός και ο φόβος, παίζουν κυρίαρχο ρόλο σε αυτήν μας την λειτουργία.
Προκειμένου να ενεργήσουμε, λοιπόν, για την εξασφάλιση των παραπάνω, υπάρχουν τα συναισθήματα αλλά και ένα αρχέγονο βιολογικό σύστημα που μας βοηθάει ακόμα και σε δύσκολες καταστάσεις να δράσουμε άμεσα.
Το σύστημα αυτό είναι που προκαλεί την αντίδραση μας απέναντι στον κίνδυνο. Η αντίδραση αυτή περιορίζεται σε δυο δυνατότητες, την φυγή ή την επίθεση.
Ας συμβουλευτούμε και πάλι την wikipedia, τι είναι αυτό το σύστημα για τον άνθρωπο;
Αδρεναλίνη
«Η αδρεναλίνη βοηθά τον οργανισμό να κινητοποιήσει όλες τις πηγές ενέργειάς του, σε περιπτώσεις έντονης δραστηριότητας, διεγείροντας το συμπαθητικό νευρικό σύστημα για επείγουσα ενέργεια κατά τη λεγόμενη «αντίδραση μάχης ή φυγής«. Έτσι, οι απολήξεις των νευρικών ινών του αδρενεργικού νεύρου, του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, εκκρίνουν τη νορεπινεφρίνη ή νοραδρεναλίνη και τα επινεφρίδια την επινεφρίνη ή αδρεναλίνη. Οι ουσίες αυτές που έχουν τα ίδια αποτελέσματα ενεργοποιούν υποδοχείς αγγείων και άλλων οργάνων, προετοιμάζοντας την καρδιά και τους μυς για δράση». περισσότερα σε wikipedia…
Τι σημαίνει για τον άνθρωπο “δημιουργώ τις προϋποθέσεις για την ασφάλεια την επιβίωση και την διαιώνιση του είδους μου”;
1. Εργασία για την «εξασφάλιση» των αναγκαίων πόρων.
2. Ασφαλές σπίτι (καταφύγιο), όπου δεν κινδυνεύω από «θεομηνίες» ή από επιθέσεις εναντίoν μου.
3. Κοινωνική δικτύωση, προκειμένου να έχω φίλους, που θα με στηρίξουν εάν κάτι συμβεί.
4. Σύντροφο.
Ο σκύλος; Ζητάει, μήπως, κάτι παραπάνω ή λιγότερο από εμάς; Υπάρχει κάτι που δημιουργεί μια αίσθηση βαθιάς αντίθεσης ανάμεσά μας;
Αντίστοιχα λοιπόν έχουμε:
1. Αναζήτηση Τροφής.
2. Φωλιά
3. Ομάδα.(Τελευταίες έρευνες, προσπαθούν να παρουσιάσουν τον σκύλο, ως μη αγελαίο ζώο, χωρίς να αμφισβητούν όμως την κοινωνικότητα του, γιαυτό και ονομάζω άπλα την αντιστοιχία ως ομάδα)
4. Ζευγάρωμα
Πάμε στα συναισθήματα
Τα βασικά συναισθήματα του ανθρώπου είναι:
1.Φόβος
2.Θυμός
3.Λύπη
4.Ευτυχία ή ευχαρίστηση
Δείτε μια από τις τελευταίες μελέτες
θα βρείτε, εκατοντάδες έρευνες που συγκρούονται μεταξύ τους, για να μην παρασυρθούμε, όμως, σε μια ατέρμονη παρουσίαση, άνευ λογού, ας μείνουμε σε αυτά. Φυσικά, μια ερώτηση που προκύπτει, αβίαστα, είναι γιατί χρειαζόμαστε να γίνονται έρευνες για τα συναισθήματα μας;
Ελπίζω, ότι δεν υπάρχει, κάποιος, ο οποίος θέτει σε αμφισβήτηση ότι η συμπεριφορά του σκύλου αποδεικνύει, ότι μπορεί να βιώσει ακριβώς τα ίδια συναισθήματα με μας. Υπάρχουν δεκάδες αποχρώσεις συναισθημάτων που αποτελούν υποδιαιρέσεις των βασικών ή μικτά συναισθήματα, στα οποία αποδώσαμε άλλους χαρακτηρισμούς. Βασικό ρόλο, σε αυτό έπαιξε η σκέψη και η ανάγκη του ανθρώπου, να ονομάσει τα πάντα.
Πάμε να δούμε λοιπόν την σκέψη.
Η ΣΚΕΨΗ
Πως σκεφτόμαστε;
Εάν προσπαθήσετε να κάνετε την πράξη 23+22 στο μυαλό σας, υπάρχουν δύο τρόποι να φτάσετε σε αποτέλεσμα.
Κάποιοι από εσάς θα ακολουθήσουν την διαδικασία 20+20=40, 3+2=5, 40+5=45
Κάποιοι άλλοι θα στοιχίσουν στην φαντασία τους, τους αριθμούς και θα κάνουν την πράξη, όπως διδαχθήκαμε παιδιά. Στην πρώτη περίπτωση η απάντηση δόθηκε χρησιμοποιώντας, μια γραμμική διαδικασία, ενώ στην δεύτερη οπτικοκοποιήσαμε στο μυαλό μας, την πράξη.
Επίσης, και στις δύο περιπτώσεις μπήκε σε λειτουργία, η μνήμη. Εάν δεν είχαμε μνήμη, δεν θα υπήρχε τρόπος, ούτε στην μια ούτε στην άλλη περίπτωση, να βρούμε το αποτέλεσμα.
Ασφαλώς και ο σκύλος έχει μνήμη, αναγνωρίζει εικόνες, άρα μπορεί και σκέπτεται μέσα από αυτές. Ο γραμμικός, όμως, τρόπος σκέψης, φαίνεται, ότι, για την ώρα, αποτελεί, ανθρώπινο «πλεονέκτημα».
Μιλώντας τώρα για την μνήμη υπάρχει μια ακόμα διαφορά.
Αν δείτε δύο σκύλους να καυγαδίζουν, μετά το τέλος του καυγά και αφού πάρουν διαφορετικούς δρόμους, η συμπεριφορά τους, δεν θα θυμίζει σε τίποτα εκείνη της ώρας του περιστατικού. Λίγα δευτερόλεπτα αργότερα και θα είναι απλά σαν αυτό να μην συνέβη ποτέ. Εάν το ίδιο, συμβεί σε δύο ανθρώπους, το πιθανότερο είναι να περάσουν την υπόλοιπη μέρα μέσα στα νεύρα ή εξιστορώντας την περιπέτεια που είχαν, σε όλους. Εάν τώρα οι ίδιοι σκύλο, ξανασυναντηθούν, η συμπεριφορά τους, θα αποδείξει ότι θυμούνται το περιστατικό, δρώντας ανάλογα με την έκβαση του πρώτου καυγά. Συνήθως αυτός που «ηττήθηκε» θα υποχωρήσει.
Ξεκινήσαμε από τα ένστικτα και φτάσαμε μέχρι την σκέψη και οι διαφορές δεν φαίνεται ότι στηρίζουν επαρκώς τις αντιθέσεις μεταξύ μας.
Με εξαίρεση, λοιπόν, ένα κομμάτι της ανθρώπινης σκέψης, αλλά και της δυνατότητάς της, να «προβάλει» συνεχώς, ακόμα και σε μακρινούς από το παρόν προορισμούς στο παρελθόν και το μέλλον, το τρίπτυχο:
ΣΩΜΑ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ – ΣΚΕΨΗ, σκύλου και ανθρώπου έχει περισσότερες ομοιότητες από διαφορές.
Χρήστος Κούτσης
Εκπαιδευτής Σκύλων