Από το www.thesciencedog.wordpress.com της Linda Case
Μεγάλωσα με μια παραμυθένια γιαγιά. Ήταν μητέρα της μαμάς μου, «Νάνα» για μένα και την αδελφή μου. Όπως απαιτεί ο ρόλος της τέλειας γιαγιάς, η Νάνα ήταν εξαιρετική μαγείρισσα και εκδήλωνε τη αγάπη της τακτικά με πλουσιοπάροχα γεύματα και φαγητά που ικανοποιούσαν τις αισθήσεις. Παρόλο που δεν έμενε «πάνω στην κοιλάδα και μέσα στο δάσος», το σπίτι της ήταν σίγουρα το σωστό μέρος να βρίσκεσαι σε όλες τις γιορτές που περιλάμβαναν φαγητό, συμπεριλαμβανομένων και των γενεθλίων (τούρτα!), Χριστουγέννων (μπισκότα!) και φυσικά την κορυφαία όλων των Αμερικάνικών γιορτών τις “ευχαριστίες” (γαλοπούλα!). Όπως πολλοί Αμερικάνοι αυτή την ημέρα, η οικογένειά μου περιδρόμιαζε όλα αυτά που η γιαγιά μου έβγαζε στο υπερφορτωμένο της τραπέζι –πουρέ πατάτας, γέμιση, κολοκύθα, ζεστά ρολά, σαλάτες, καλαμπόκι και φυσικά την απαραίτητη ψητή γαλοπούλα. Μετά την ετήσια αυτή γιορτή, η αδελφή μου και εγώ πέφταμε σε λήθαργο για αρκετές ώρες, για να συνέλθουμε προτού σηκωθούμε για να φάμε ένα ακόμα κομμάτι πίτα.
Αρκετά χρόνια αργότερα έμαθα ότι η μεθεόρτια ζάλη μου οφειλόταν (υποθέτω) σε ένα συγκεκριμένο συστατικό της γαλοπούλας. Αυτή τη θεωρία την έμαθα από ένα διατροφολόγο και έλεγε ότι το κρέας της γαλοπούλας περιέχει υψηλά επίπεδα ενός αμινοξέος , της τρυπτοφάνης. Η τρυπτοφάνη αφού απορροφηθεί, χρησιμοποιείται από τον οργανισμό για την παραγωγή σεροτονίνης (νευροδιαβιβαστής) και μελατονίνης (ορμόνη). Η νευρολογική οδός μέσω της οποίας η σεροτονίνη δουλεύει έχει αγχολυτικά και ηρεμιστικά αποτελέσματα και η μελατονίνη βοηθά στην αίσθηση υπνηλίας (αυξάνει τον ύπνο). Συμφωνα, λοιπόν με αυτή τη θεωρία, μετά την κατανάλωση ενός γεύματος με μεγάλη πρωτεϊνική αξία, πιο συγκεκριμένα ένα γεύμα με μεγάλα επίπεδα τρυπτοφάνης, αυξάνει την παραγωγή μελατονίνης και σεροτονίνης, που με τη σειρά τους προκαλούν υπνηλία, μειώνουν το στρες και φέρνουν ηρεμία. Το «κόμμα» μετά τη γαλοπούλα!
Η τρυπτοφάνη απογειώνεται!
Η θεωρία της τρυπτοφάνης/γαλοπούλας έγινε δημοφιλής τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας το ’80, όταν οι εταιρείες αποφάσισαν να προσπεράσουν το κομμάτι που αφορά τη γαλοπούλα και άρχισαν να παράγουν και να πουλούν διατροφικά συμπληρώματα τρυπτοφάνης (L-tryptophan), τα οποία αρχικά προωθήθηκαν ως βοηθήματα ύπνου και μείωσης άγχους. Ωστόσο, όπως ήταν φυσικό, τα προωθούμενα οφέλη της L-τρυπτοφάνης γρήγορα επεκτάθηκαν και συμπεριέλαβαν και άλλα πράγματα, όπως τη βελτίωση των αθλητικών επιδόσεων, τη θεραπεία πόνων στο πρόσωπο, την πρόληψη του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου και τη βελτίωση της συγκέντρωσης των παιδίων με διαταραχή διάσπασης προσοχής και υπερκινητικότητα. (Το δικό μου αγαπημένο ήταν η προώθηση της L-τρυπτοφάνης ως θεραπεία του συνδρόμου Tourette). Mέχρι το 1989 η L-τρυπτοφάνη είχε τη φήμη του θρεπτικού συστατικού που « γιατρεύει ότι πονάει», αργότερα όμως βρέθηκε ότι προκάλεσε ηωσινοφιλία-μυαλγία σε πανω από 5000 ανθρώπους, σκότωσε τουλάχιστον 37 και άφησε μόνιμα ανάπηρους εκατοντάδες. Η Αμερικάνικη Διοίκηση Τροφίμων και Φαρμάκων γρήγορα απαγόρευσε την εισαγωγή και την πώλησή της σαν συμπλήρωμα διατροφής. Παρόλο που το πόβλημα εντοπίστηκε σε ένα συστατικό ενός συμπληρώματος που εισαγόταν από την Ιαπωνία (και όχι την L-τρυπτοφάνη) η απαγόρευση ίσχυε μέχρι το 2009. Σήμερα η L-τρυπτοφάνη είναι ξανά διαθέσιμη ως συμπλήρωμα διατροφής, αλλά ανέκτησε την παλιά δημοτικότητά της στον κόσμο των συμπληρωμάτων.
Τι συμβαίνει με τους σκύλους;
Με δεδομένο αυτό το ιστορικό, είναι περίεργο το γεγονός ότι η L-τρυπτοφάνη αγνοήθηκε από τον κόσμο των σκύλων, μέχρι τη στιγμή που εκδώθηκε μια έρευνα το 2000, η οποία υπέθετε ότι η L-Τρυπτοφάνη ως συμπλήρωμα θα μπορούσε να μειώσει την κυριαρχική ή την εδαφική επιθετικότητα στους σκύλους. Οι ερευνητέ επίσης μελέτησαν σκύλους με προβληματική διεγερσιμότητα και υπερδραστηριότητα, αλλά δεν παρατήρησαν κάποιο αποτέλεσμα της τρυπτοφάνης σε καμία από τις δύο συμπεριφορές. Παρόλα αυτά, η έρευνα οδήγησε στο συμπέρασμα ότι η προσθήκη τρυπτοφάνης στη διατροφή συνεισέφερε στην ηρεμία των σκύλων (πράγμα που σίγουρα δεν φάνηκε στην έρευνα) και στη μείωση της προβληματικής επιθετικότητας. Σήμερα, πολλά σκευάσματα L-τρυπτοφάνης προωθούνται για τη μείωση του άγχους και την ενίσχυση της ηρεμίας στους σκύλους. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι κανένα από τα σκευάσματα που πωλούνται δεν είναι αγνή L-τρυπτοφάνη, αλλά περιέχουν άλλους παράγοντες που έχουν κατευναστικά αποτελέσματα στους σκύλους, όπως το χαμομήλι, η πασιφλώρα, η ρίζα βαλεριάνας ή το τζίντζερ.
Τι λέει η επιστήμη; Το να τρως γαλοπούλα ή να παίρνεις L-τρυπτοφάνη μειώνει τη άγχος και προωθεί την ηρεμία; Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν αποτελεσματικό συμπλήρωμα διατροφής στους σκύλους, για τη μείωση των προβληματικών συμπεριφορών που έχουν σχέση με το άγχος;
Ο μύθος της γαλοπούλας: Είναι μύθος ότι η κατανάλωση γαλοπούλας προκαλεί ληθαργο ή μειώνει το άγχος. Η θεωρία χωλαίνει σε πολλά σημεία. Πρώτον, το κρέας της γαλοπούλας στην πραγματικότητα, δεν περιέχει εξαιρετικά μεγάλα ποσοστά τρυπτοφάνης. Η ποσότητα τρυπτοφάνης που περιέχει είναι παρόμοια με αυτή που υπάρχει και σε άλλα είδη κρεάτος και είναι μόνο η μισή από αυτή που μπορούμε να βρούμε σε άλλες φυτικές πηγές, όπως η σόγια. (εσύ νυστάζει αφού φας τόφου;) Δεύτερον, οι ερευνητές έχουν αποδείξει πως η ποσότητα τρυπτοφάνης που έχουμε καταναλώσει μετά από ένα κανονικό γεύμα με πολλές πρωτεΐνες, ακόμα και αν περιέχει πολλή τρυπτοφάνη,το ποσοστό αυτό δεν είναι καν κοντά σε αυτό που θα επέφερε σημαντικές αλλαγές στα επίπεδα σεροτονίνης στο αίμα ή στις συνάψεις των νευρώνων, όπου και είναι πιο σημαντικό. Τρίτον, για να μετατραπεί σε σεροτονίνη (και μετά σε μελατονίνη) η τρυπτοφάνη που κυκλοφορεί στο αίμα μετά από ένα γεύμα, θα πρέπει να περάσει το φράγμα αίματος-εγκεφάλου και να εισχωρήσει στον εγκέφαλο. Αυτό το φράγμα είναι αρκετά επιλεκτικό και δέχεται μόνο συγκεκριμένο αριθμό αμινοξέων από κάθε είδος. Η τρυπτοφάνη είναι πολύ μεγάλο μόριο και ανταγωνίζεται με άλλα παρόμοιου τύπου αμινοξέα για να περάσουν αυτό το φράγμα. Μετά από ένα γεύμα, ειδικά αν είναι γεύμα με μεγάλη πρωτεϊνική αξία, η τρυπτοφάνη πράγματι αυξάνεται στο αίμα και χτυπά την πόρτα του φράγματος για να της επιτραπεί η είσοδος. Ταυτόχρονα ανταγωνίζεται και με άλλα αμινοξέα που βρίσκονται επίσης σε υψηλά επίπεδα (η γαλοπούλα τα περιέχει όλα). Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, μετά από ένα γεύμα που περιέχει πολλά θρεπτικά συστατικά, πολύ μικρά ποσοστά τρυπτοφάνης να καταφέρνουν να εισχωρήσουν στον εγκέφαλο για να γίνει η μετατροπή.
Γιατί τόσο νυσταγμένος;
Η πραγματική εξήγηση του λήθαργου και της ευφορίας που νιώθουμε όλοι μετά από ένα υπέροχο γεύμα με γαλοπούλα στο σπίτι της Νάνα, μπορεί να είναι απλά το ότι φάγαμε πολύ (που σημαίνει μειωμένη ροή αίματος και οξυγόνου στον εγκέφαλο, καθώς το σώμα κατευθύνει τις δυνάμεις του στη δύσκολη δουλειά της πέψης), το ότι ήπιαμε λίγο παραπάνω λόγω της γιορτής και πιθανά το ότι καταναλώσαμε πολλους υδατάνθρακες, όπως πατάτες, γλυκοπατάτες και ψωμιά, που σημαίνει μεγαλύτερες αυξομειώσεις στα επίπεδα ινσουλίνης. Όποια και αν είναι η αιτία, μην κατηγορείτε τη γαλοπούλα ή την τρυπροφάνη.
ΟΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΤΟ «ΚΩΜΑ» ΜΕΤΑ ΤΗ ΓΑΛΟΠΟΥΛΑ
Η μοναχική πτήση της τρυπτοφάνης: Η λανθασμένη εστίαση στη γαλοπούλα, είχε και μερικές θετικές συνέπιες, γιατί οδήγησε σε μια πιο κοντινή ματιά σε ότι αφορά τα αποτελέσματά της στην ψυχολογική κατάσταση και στη συμπεριφορά όταν λαμβάνεται ως συμπλήρωμα διατροφής. Σαν πρόδρομος της σεροτονίνης, η τρυπτοφάνη (και ο μεταβολίτης της 5-υδροξύ-τρυπτοφάνη ή 5-ΗΤΡ) έχει μελετηθεί είτε ως εναλλακτική, είτε ως πρόσθετη θεραπεία των αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης, φαρμάκων που συνήθως χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της κατάθλιψης στους ανθρώπους και μερικές φορές συνταγογραφούνται ως θεραπεία για συμπεριφορές που σχετίζονται με το άγχος στους σκύλους. Παρά το ότι δεν έχει γίνει πολύ δουλειά, σχετικά με τα αποτελέσματα της τρυπτοφάνης στους σκύλους, αρκετές έρευνες έχουν διενεργηθεί μετα την αρχική το 2000:
Τρυπτοφάνη και άγχος!
Οι ερευνητές στο πανεπιστήμιο Wageningen στην Ολλανδία μελέτησαν μια ομάδα 138 δεσποζόμενων σκύλων, με προβλήματα αγχώδους συμπεριφοράς. Ερευνητική διαδικασία: Οι μισοί σκύλοι ταΐζονταν με κανονική σκυλοτροφή (ομάδα ελέγχου) και οι άλλοι μισοί ταΐζονταν με την ίδια τροφή, η οποία όμως περιείχε συμπλήρωμα L-τρυπτοφάνης. Ούτε οι ιδιοκτήτες, αλλά ούτε και οι ερυνητές ήταν ενήμεροι για την ομάδα στην οποία ανήκε ο σκύλος. Με άλλα λόγια ήταν μια «διπλά-τυφλή, πλασέμπο-ελεγχόμενη διαδικασία», το χρυσό υπόδειγμα όλων των ερευνητικών διαδικασιών. Οι σκύλοι ακλούθησαν την προκαθορισμένη δίαιτά τους για 8 εβδομάδες, κατά τις οποίες οι ιδιοκτήτες κατέγραφαν τις αλλαγές στη συμπεριφορά τους. Στο τέλος της μελέτης, οι ερευνητές έκαναν μερικά τεστ συμπεριφοράς για να αξιολογήσουν τους σκύλους. Αποτελέσματα: Παρά το ότι τα επίπεδα τρυπτοφάνης στο αίμα αυξήθηκαν σημαντικά (κατά 37%) στους σκύλους που έπαιρναν συμπλήρωμα τρυπτοφάνης, ούτε οι ιδιοκτήτες, ούτε και οι ερευνητές παρατήρησαν διαφορές ανάμεσα στους σκύλους της ομάδας ελέγχου και σε αυτούς που έπαιρναν το συμπλήρωμα. Σημειώθηκαν μικρές αλλαγές στη συμπεριφορά όλων των σκύλων, αλλά αποδόθηκαν σε αποτελέσματα πλασέμπο. Γενικά, η συμπλήρωση διατροφής με L-τρυπτοφάνη δε φάνηκε να έχει αποτελέσματα στη μείωση του άγχους των σκύλων που συμμετείχαν σε αυτή την έρευνα.
Η τρυπτοφάνη και οι μη φυσιολογικές επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές: Αυτή ήταν μια ακόμα διπλά-τυφλή και πλασέμπο-ελεγχόμενη έρευνα. Σε αυτή οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τη διασταυρωτική μέθοδο, κατά την οποία για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, οι μισοί σκύλοι έτρωγαν την κανονική τροφή και οι άλλοι μισοί την εμπλουτισμένη. Κατά τη δεύτερη πειραματική περίοδο οι δύο ομάδες σκύλων αντάλλαξαν το είδος της τροφής που κατανάλωναν. Αυτή είναι μια αποδέκτη πειραματική τακτική, η οποία βοηθά όταν ο ερευνητής έχει περιορισμένο αριθμό υποκειμένων (συμμετεχόντων) και θέλει να περιορίσει το αποτέλεσμα πλασέμπο. Μια ομάδα 29 σκύλων, ορίστηκε ως ομάδα σκύλων με επαναλαμβανόμενες μη φυσιολογικές συμπεριφορές. Τέτοιες συμπεριφορές ήταν το να κάνουν κύκλους γύρω από τον εαυτό τους, η απόκτηση κοκκιώματος από το συνεχές γλείψιμο εξαιτίας άγχους, το να κυνηγούν το φως ή το να κοιτούν επίμονα τη σκιά ή η κοπροφαγία. (Σημείωση: Κάποιος θα μπορούσε να αμφισβητήσει την ένταξη της κοπροφαγίας σε αυτή την έρευνα, αφού πολλοί επαγγελματίες τη θεωρούν μια μορφή ανεύρεσης τροφής που είναι συνήθης στους οικόσιτους σκύλους). Οι σκύλοι παρατηρηθήκαν για δύο περιόδους των 2 εβδομάδων και η συχνότητα των μη φυσιολογικών συμπεριφορών τους καταγραφόταν καθημερινά. Αποτελέσματα: Οι ερευνητές δεν παρατήρησαν καμία επιρροή της L-τρυπτοφάνης στη συχνότητα ή στην ένταση των μη φυσιολογικών επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών. Παρά το ότι οι ιδιοκτήτες κατέγραψαν μικρές βελτιώσεις με την πάροδο του χρόνου, αυτό συνέβαινε και όταν λάμβαναν συμπληρωματική τρυπτοφάνη και όταν ακολουθούσαν την ελεγχόμενη δίαιτα με κανονική τροφή (και σε αυτή την περίπτωση υπάρχει πλασέμπο). Τα μειονεκτήματα αυτής της ερευνάς ήταν ότι είχε πολύ μικρή διάρκεια και στόχευσε ασυνήθιστες συμπεριφορές που είναι πολύ ανθεκτικές στη θεραπεία.
Και αυτή η μελέτη δεν έδωσε τις αποδείξεις που θα υποστήριζαν τη χρήση τρυπτοφάνης για τα επαναλαμβανόμενα προβλήματα συμπεριφοράς στους σκύλους.
Δίαιτα ενισχυμένη με τρυπτοφάνη και άγχος!
Σκύλοι με προβλήματα συμπεριφοράς που σχετίζονται με το άγχος ταΐζονταν ή με μια ελεγχόμενη τροφή ή με την ίδια τροφή εμπλουτισμένη με L-τρυπτοφάνη και άλφα-casozepine, ένα μικρό πεπτίδιο που προέρχεται από πρωτεΐνη γάλακτος. Αυτή ήταν μια μονή- τυφλή, διασταυρωτική έρευνα, κατά την οποία μόνο οι ιδιοκτήτες είχαν άγνοια της διαδικασίας. Όλοι οι σκύλοι διατρέφονταν με την ελεγχόμενη δίαιτα για 8 εβδομάδες και μετά άλλαζαν λαμβάνοντας την πειραματική δίαιτα για άλλες 8 εβδομάδες. Επειδή η πειραματική ομάδα ακλουθούσε πάντα την ομάδα ελέγχου, σε αυτή την έρευνα, είναι αδύνατο να διαχωρίσουμε τα αποτελέσματα πλασέμπο από τα πραγματικά αποτελέσματα της διατροφής. (Σημείωση: Αυτό είναι ένα σοβαρό μειονέκτημα της έρευνας, στο οποίο οι μελετητές αναφέρονται ελάχιστα). Αποτελέσματα: Η μικρή μείωση των προβληματικών συμπεριφορών που σημειώθηκε από τους ιδιοκτήτες, παρατηρήθηκε στις τέσσερεις από τις πέντε συμπεριφορές. Σε όλες τις προπτώσεις η αρχική σοβαρότητα των προβλημάτων βαθμολογήθηκε πολύ χαμηλά(~1 έως 1.5 σε μια κλίμακα 5 μονάδων, στην οποία το 0 δείχνει την απουσία της συμπεριφοράς και το 5 τη μεγαλύτερη της ένταση), και η αλλαγή στη βαθμολογία ήταν πολύ μικρή, αλλά στατιστικά σημαντική. Αυτό δεν είναι περίεργο αφού δεν υπάρχει μεγάλο περιθώριο ανάμεσα στο σκορ 1 και 0. Τέλος, με δεδομένο ότι η τροφή είχε εμπλουτιστεί και με L-τρυπτοφάνη, αλλά και με casozepine, τα συμπεράσματα δεν μπορούν να αφορούν αποκλειστικά και μόνο την τρυπτοφάνη.
Κάτι ακόμα για τους φίλους των σκύλων
Πρώτον, ξεχάστε τη γαλοπούλα. Αν και είναι καλής ποιότητας κρέας για τους σκύλους (ειδικά αν επιλέγετε κρέας που καταναλώνεται από ανθρώπους ή αν μαγειρεύετε για το σκύλο σας), σαν πρωτεϊνική πηγή, η γαλοπούλα δεν περιέχει περισσότερη τρυπτοφάνη από οποιαδήποτε άλλη πρωτεϊνική πηγή. Το να ταΐζετε το σκύλο σας με γαλοπούλα δε θα ενισχύσει την ηρεμία (εκτός φυσικά αν του επιτρέπετε να παραφουσκώνει το στομάχι του μαζί με την υπόλοιπη οικογένεια στις γιορτές). Να είστε επιφυλακτικοί σε ότι αφορά την αποτελεσματικότητα της L-τρυπτοφάνης ή μιας τροφής εμπλουτισμένης με τρυπτοφάνη, ως θεραπεία για προβλήματα συμπεριφοράς που σχετίζονται με το άγχος. Η πρώτη έρευνα του 2000 κατέγραψε μέτρια αποτελέσματα σε σκύλους με επιθετικότητα που σχετίζεται με την κυριαρχία ή επιθετικότητα που σχετίζεται με το χώρο, αλλά δεν είχε αποτελέσματα στη θεραπεία της υπερδραστηριότητας. Άρα, δύο πλασέμπο- ελεγχόμενες μελέτες δεν κατέγραψαν κανένα αποτέλεσμα και η μια που κατέγραψε μικρής κλίμακας αλλαγές στη συμπεριφορά, δεν μπόρεσε να αποκλείσει την πιθανότητα του πλασέμπο.
Η ανθρώπινη φύση ενθαρρύνει την έλξη μας προς τις εύκολες επιδιορθώσεις όσων βασανίζουν τους σκύλους μας. Ένα διατροφικό συμπλήρωμα ή μια ειδική τροφή που υπόσχεται πως θα μειώσει το άγχος και θα ηρεμήσει τους φοβικούς σκύλους, είναι πολύ δελεαστικό για τους απελπισμένους ιδιοκτήτες που θέλουν να βοηθήσουν τους σκύλους τους. Αυτού του τύπου οι υποσχέσεις μπορεί να γίνουν ιδιαίτερα ελκυστικές, γιατί τα προβλήματα άγχους μπορεί να έχουν άσχημα αποτελέσματα στην ποιότητα ζωής του σκύλου και είναι δύσκολο να τα θεραπεύσεις με τις κοινές μεθόδους τροποποίησης συμπεριφοράς. Ένα πρόσθετο ρίσκο, που θα πρέπει να αναφερθεί, σε ότι αφορά την έλξη μας προς τις ανεπιβεβαίωτες «θεραπείες», είναι ότι καθιερωμένες προσεγγίσεις, όπως η τροποποίηση συμπεριφοράς, μπορεί να αναβληθούν ή να απορριφθούν από έναν ιδιοκτήτη που επιλέγει το συμπλήρωμα διατροφής, χάνοντας πολύτιμο χρόνο που θα βοηθούσε πράγματι έναν σκύλο που έχει ανάγκη. Μέχρι να έχουμε δυνατά επιστημονικά στοιχεία , που να αποδεικνύουν το ρόλο της L-τρυπτοφάνης στην αλλαγή προβληματικών συμπεριφορών στους σκύλους μας, η συμβουλή μου είναι να απολαμβάνετε τη γαλοπούλα, αλλά να εκπαιδεύετε τους σκύλους σας.
Πηγές
- DeNapoli JS, Dodman NH, Shuster L, et al. Effect of dietary protein content and tryptophan supplementation on dominance aggression, territorial aggression, and hyperactivity in dogs. J Amer Vet Med Assoc 2000; 217:504-508
- Bosch G, Beerda B, Beynen AC, et al. Dietary tryptophan supplementation in privately owned mildly anxious dogs. Appl Anim Behav Sci2009; 121:197-205
- Kaulfuss P, Hintze S, Wurbel H. Effect of tryptophan as a dietary supplement on dogs with abnormal-repetitive behaviours. Abstract. J Vet Behav 2009; 4:97.
- Kato M, Miyaji K, Ohtani N, Ohta M. Effects of prescription diet on dealing with stressful situations and performance of anxiety-related behaviors in privately owned anxious dogs. J Vet Behav 2012;7:21-26.Το άρθρο είναι ενημερωτικό και σε καμμιά περίπτωση δεν υποκαθιστά τον ρόλο του κτηνιάτρου σας. Μην δίνετε συμπληρώματα διατροφής και μην αλλάζετε την διατροφή του σκύλου σας χωρίς την συμφωνη γνώμη ή την καθοδηγηση του κτηνιάτρου σας.