Ολοκληρώνοντας, το προηγούμενο άρθρο, κλείσαμε με έναν όμορφο ορισμό, για το τι είναι εκπαίδευση.
“Εκπαίδευση, είναι η προσπάθεια, σωματικής, πνευματικής (νοητικής) και ηθικής καλλιέργειας”.
Αφήνοντας, έξω από τον ορισμό, την έννοια «ήθος», (διότι τι είναι ηθικό ή όχι, μάλλον, έχει να κάνει με την υποκειμενική οπτική του καθενός), ο ορισμός θα μπορούσε να τροποποιηθεί σε:
Εκπαίδευση, είναι η προσπάθεια καλλιέργειας, της σωματικής, συναισθηματικής και νοητικής, ισορροπίας.
Μπορεί «κάτω» από αυτό τον ορισμό, να γεννηθεί κάποια «προβληματική συμπεριφορά»; Ο σκοπός, δεν είναι να συμφωνήσουμε με έναν ορισμό δεχόμενοι, ίσως, την ουτοπική ομορφιά του. Σκεφτείτε λοιπόν, εκεί που το τρίπτυχο βρίσκεται σε ισορροπία, μπορεί να υπάρξει, επιθετικότητα, κυριαρχία ή οποιουδήποτε είδους, νεύρωση;
ΣΩΜΑ, ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ, ΣΚΕΨΗ.
Τι είναι αυτό, που θα εξασφάλιζε σε κάθε κομμάτι του τριπτύχου την σωστή λειτουργία του; Σαφέστατα, το σώμα, πρέπει να είναι υγιές, το συναίσθημα, έχει ως αναγκαιότητα την ασφάλεια για να ανθίσουν όλα τα χρώματά του και η σκέψη χρειάζεται εξάσκηση, ώστε να εξελιχθεί.
Έτσι λοιπόν έχουμε:
Υγεία (σώμα), Ασφάλεια (συναίσθημα), Ευφυΐα (σκέψη).
Θα κάνουμε λοιπόν μια επιφανειακή, αρχικά, προσέγγιση για το πως θα λειτουργούσαμε, βάση αυτού του ορισμού εκπαίδευσης, αξιοποιώντας παράλληλα τις γνώσεις μας για τις ομοιότητες των τριπτύχων ανθρώπου και σκύλου.
Σώμα
Η εκπαίδευση του σκύλου, ξεκινάει από «την κοιλιά της μητέρας του». Έτσι στον σκύλο, όπως και στον άνθρωπο, όσα βιώνει σε προ βρεφικό και βρεφικό στάδιο, είναι αυτά που καθορίζουν, μεγάλο μέρος, της συμπεριφοράς του. Δεν είναι τόσο πολύπλοκο όσο, ίσως, ακούγεται. Κουτάβια, τα οποία, απομακρύνθηκαν από την μητέρα τους πρόωρα, παρουσιάζουν συχνά φοβίες ή επιθετικότητες. Παρά το γεγονός, όμως ,ότι πιστεύαμε ότι αυτό άφορα, μόνο στο σκληρό βίωμα της απομάκρυνσης, υπάρχει ακόμα ένας σημαντικός παράγοντας. Η διαμόρφωση του σώματος, (στο σώμα περικλείω φυσικά και το νευρικό σύστημα), ενός κουταβιού στηρίζεται σε θρεπτικά στοιχεία που λαμβάνει από το γάλα της μητέρας του. Έτσι, εάν στο ευαίσθητο αυτό χρονικό σημείο το κουτάβι σταματήσει να λαμβάνει αυτά που το σώμα του χρειάζεται, για να αναπτύξει σωστά την λειτουργία του, η ανάπτυξη «εμποδίζεται» να γίνει σωστά. Ακόμα και πριν την γέννησή του η ελλιπής διατροφή της μητέρας μπορεί να οδηγήσει σε μετέπειτα προβλήματα για το κουτάβι. Σκυλιά που γεννήθηκαν και ανέπτυξαν γρήγορα προβληματικές συμπεριφορές ή ακόμα και προβλήματα υγείας, όπως νευρολογικά θέματα, (παρά το γεγονός ότι, πολλοί, το αποδίδουν μόνο σε κληρονομικότητα), μπορεί να είναι και αποτέλεσμα ελλιπούς ή εσφαλμένης διατροφής της μητέρας. Επίσης, θα ήθελα να συμψηφιστεί και ο παράγοντας, ότι η ανάπτυξη του σκύλου, γίνεται με μεγαλύτερη ταχύτητα, από εκείνη ενός ανθρώπου. Αυτό σημαίνει ότι η έλλειψη κάποιου διατροφικού στοιχείου είναι ακόμα πιο σημαντική. Ακόμα, όπως γίνεται αντιληπτό απο τα προηγούμενα, το κομμάτι της διατροφής αφορά και στην ανάπτυξη της ευφυΐας, πέρα από την γενετική καταβολή κάποιου. Τέλος, εάν μια διατροφή, είναι μη συμβατή με τον τρόπο ζωής του σκύλου μας – π.χ. να βασίζεται σε στοιχειά, που ενισχύουν την ενέργεια ενός σκύλου ενώ ο τρόπος ζωής του δεν το απαιτεί,- τι πιστεύετε ότι θα συμβεί; Η ενέργεια δεν είναι μια αφηρημένη έννοια, εάν θέλετε, μπορείτε να δοκιμάσετε, να πιείτε μερικούς καφέδες και μετά να ξαπλώσετε, για να κοιμηθείτε.
Το σώμα, όμως δεν τελειώνει εδώ. Συνήθως, το ξεκίνημα της συνύπαρξης μας με τον σκύλο περιλαμβάνει μεγάλες βόλτες και αρκετό παιχνίδι, μετά αργά και σταθερά, επιστρέφουμε στην δύσκολη καθημερινότητα μας και ο σκύλος μας μένει με αρκετή ενέργεια η οποία δεν εκτονώνεται. Αυτή η εγκλωβισμένη ενέργεια είναι εκείνη που συχνά οδηγεί σε συμπεριφορές που δημιουργούν προβλήματα. Μιλήστε, λοιπόν, με τον κτηνίατρο σας. Εξηγήστε του τον τρόπο ζωής σας και ζητήστε να σας προτείνει μια διατροφή για τον σκύλο σας που να εξυπηρετεί τις πραγματικές ανάγκες του. Αποφύγετε, επεξεργασμένες τροφές που περικλείουν μέσα τους τεχνητά ενισχυτικά γεύσης και “ακατανόητους κωδικούς” που παραπέμπουν σε χημικές ουσίες.
Συναίσθημα
Ένα ισορροπημένο “συναίσθημα” έχει σπάνια ανάγκη, την λειτουργία του συστήματος στρες.
Κάθε φορά, που μια πράξη σας ή ένα εξωτερικό ερέθισμα κινητοποιεί στον σκύλο σας την λειτουργία του μηχανισμού “φυγής ή επίθεσης” προκαλείτε την τύχη σας, αφήνοντας τον, να «εκπαιδευτεί» και να γνωρίσει τον κόσμο μέσα από την αίσθηση του κινδύνου.
Μερικά, παραδείγματα αντιλήψεων, που μπορούν να κάνουν κακό:
“Μην αφήνετε, τον σκύλο σας, να κοιμάται στο ίδιο δωμάτιο με εσάς πρέπει να μάθει να μένει μόνος του”.
Εν μέρη η συμβουλή είναι σωστή, εάν όμως την παρεξηγήσετε και την πρώτη μέρα που έρθει το κουτάβι σπίτι σας, το εγκαταλείψετε σε ένα άλλο δωμάτιο, ακολουθώντας την οδηγία ότι πρέπει να μάθει να μένει μόνο του, ίσως να καταφέρετε να σταματήσει σε λίγες ώρες να κλαίει, αντιλαμβανόμενο ότι δεν θα έρθει κανείς, αλλά, αυτή η ανασφάλεια πιστεύετε ότι δεν θα αποτελέσει βάση για μια μελλοντική συμπεριφορά; Επίσης πιστεύετε ότι θα αναπτυχθεί εμπιστοσύνη, μεταξύ σας, μετά από αυτό;
“Αφήστε τους σκύλους να παίξουν”.
Κανένας δεν λέει το αντίθετο αλλά γιατί να αφήσεις ένα κουτάβι να παίξει με έναν σκύλο προχωρημένης ηλικίας; Οι περισσότεροι καυγάδες, σε πάρκα, γίνονται λόγω της άγνοιας μας και της εμμονής μας, να παρακολουθούμε, ανέμελοι, την φύση να “παίζει”. Μην αφήνετε λοιπόν κουτάβια να παίζουν παρά μόνο με συνομηλίκους τους και μην φέρνετε ανέμελα σε επαφή ενήλικους σκύλους. Μάθετε, επίσης, να παρατηρείτε το “παιχνίδι” τους με σκοπό να κατανοήσετε πότε η «αθωότητα» δίνει την θέση της στην «διεκδίκηση» και έτσι να επεμβέτε πριν μια δυσάρεστη εξέλιξη.
“Αφήστε τους σκύλους να μυριστούν”.
Ανήκει στην προηγούμενη κατηγορία λαθών. Το μύρισμα, για τους σκύλους, είναι η εξακρίβωση των διαθέσεων τους. Η ερώτηση που απαντιέται είναι “είσαι Θηλυκός ή αρσενικός”; και φυσικά είσαι “φίλος ή εχθρός”; Φέρτε προσεκτικά αλλά όχι επιφυλακτικά σε επαφή τους σκύλους μόνο εφόσον βλέπετε ότι η διάθεση που κυριαρχεί, πλησιάζοντας, είναι ένα ευχάριστο ενδιαφέρον.
“Ο μιμητισμός”
Η συμπεριφορά σας είναι ο βασικός εκπαιδευτής, του σκύλου σας. Ο σκύλος σας έχει την διάθεση σας ως οδηγό ειδικά την εποχή που είναι κουτάβι. Έντονες αντιδράσεις σας, θα προκαλέσουν αρχικά το ενδιαφέρον του και σε δεύτερη φάση τον μιμητισμό του. π.χ. Αρχίζει να βρέχει και κάνετε σαν τρελοί για να μαζέψετε τα ρούχα, λίγο καιρό αργότερα, ο σκύλος «δείχνει» να φοβάται όταν βρέχει. Αλλάζετε πεζοδρόμιο, κάθε φορά που σας πλησιάζει κάποιος από την αντίθετη πλευρά, λίγο καιρό αργότερα, ο σκύλος γρυλίζει σε κάποιον που βρέθηκε ξαφνικά μπροστά σας. Για το κομμάτι αυτό θα μιλήσουμε αναλυτικά σε άρθρο στο μέλλον.
“Αφήστε να τον χαϊδεύουν, άγνωστοι για να γίνει κοινωνικός”
Να τον χαϊδεύουν φίλοι σας και η οικογένεια σας κάτω από τις οδηγίες σας, ναι, άγνωστοι όχι. Ποτέ δεν ξέρετε πως πιστεύει ο καθένας ότι χαϊδεύουν τους σκύλους και φυσικά καλό θα είναι να λαμβάνετε υπόψιν σας πρώτα από όλα την διάθεσή του σκύλου σας να δεχτεί ή όχι χάδια.
“Το κουτάβι πρέπει να μάθει ότι μπορείτε να μαζεύετε το πιάτο του όποτε θέλετε”.
Ο σκύλος δεν μπορεί να κυνηγήσει, ούτε να επιλέξει πότε θα φάει μην του φορτώνετε λοιπόν ένα χωρίς λογική, άγχος. Φροντίστε να μαζεύετε το πιάτο του μετά το πέρας συγκεκριμένου χρόνου(30 λεπτά), αλλά μην κάνετε πειράματα ενοχλώντας συνεχώς τον σκύλο όταν τρώει διότι έτσι πιθανότατα θα δημιουργήσετε εσείς ο ίδιος ένα πρόβλημα συμπεριφοράς. Ακολουθώντας την διαδικασία μαζέματος της τροφής σε συγκεκριμένο χρόνο ο σκύλος σας θα διδαχθεί απλά και χωρίς πίεση να τρώει συγκεκριμένες ώρες, αφού θα κατανοήσει ότι το ¨πιάτο¨του δεν θα είναι εκεί για πάντα.
Εάν δείτε κάποια επιθετική συμπεριφορά αφού μιλήσετε με τον κτηνίατρο σας, γιατί είναι πιθανόν το σώμα του να «ζητάει» διατροφικά κάτι που δεν του παρέχετε, μιλήστε με έναν επαγγελματία εκπαιδευτή.
Τέλος, κατά την ανάπτυξη των κουταβιών υπάρχουν κάποια διαστήματα που αναφέρονται ως “περίοδοι φόβου” αυτό οφείλεται κυρίως σε βιολογικούς παράγοντες και ορμονικές αλλαγές που προκαλούνται κατά την ανάπτυξη. Μπορείτε να αντιληφθείτε ότι βρίσκεται σε μια τέτοια περίοδο εάν παρατηρήσετε ραγδαίες αλλαγές συμπεριφοράς με άξονα τον φόβο. Πχ. Γαβγίζει, σε κάποιο αντικείμενο ή ακολουθεί τρομαγμένο με τα μάτια του μια σκιά στον τοίχο. Όταν καταλάβετε ότι το κουτάβι σας μπαίνει σε μια τέτοια περίοδο, προσπαθείστε να αποφύγετε την έκθεση του σε έντονα ερεθίσματα.
Η σκέψη
Χρησιμοποιώντας, τα εξαρτημένα αντανακλαστικά, προς όφελος, της ευφυίας.
Ο προορισμός της σκέψης, είναι να λύνει γρίφους. Ακόμα και εάν έχετε κάνει ευλαβικά τα παραπάνω δεν αρκούν. Ο σκύλος σήμερα δεν έχει πολλές ευκαιρίες να ακονίσει με φυσικό τρόπο την οξυδέρκειά του. Δεν αναζητεί μόνος του την τροφή του δεν είναι ελεύθερος να ζευγαρώσει ενώ μεγάλα χρονικά διαστήματα της ζωής το, τα περνάει απλά, περιμένοντας μας, να επιστρέψουμε…σπίτι.
Δώστε, τροφή, λοιπόν στο μυαλό του. Ένα από τα αγαπημένα παιχνίδια των σκύλων είναι η αναζήτηση κάποιου αντικειμένου. Αυτό το παιχνίδι τους γυρνάει πίσω στο παρελθόν τότε που έπρεπε να χρησιμοποιούν τις αισθήσεις και την σκέψη τους για να βρουν τροφή. Ξεκινήστε παίζοντας αρκετές μέρες μαζί του με κάποιο αντικείμενο (μπαλάκι). Αφού καταφέρετε να κερδίσετε ένα μόνιμο ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο παιχνίδι αρχίστε να το κρύβετε πρώτα σε εμφανή και κατόπιν σε πιο δύσκολα σημεία, προτρέποντας να το βρει και επιβραβεύοντας όταν το επιτύχει. Προσπαθείστε να σταματάτε το παιχνίδι πριν χάσει το ενδιαφέρον του. Με βάση αυτό το παράδειγμα, μπορείτε να αυτοσχεδιάσετε δημιουργώντα, τις σπαζοκεφαλιές τις αρεσκείας σας για την εξάσκηση του. Επίσης, μην τον εθίζετε σε μια ίδια καθημερινότητα προσπαθείστε κάθε μέρα σας να είναι διαφορετική. Αλλάζετε συχνά διαδρομή στην βόλτα σας και μην επιμένετε, διασκέδασή σας να αποτελούν πάντα τα ίδια παιχνίδια.
Τώρα, αφού μιλήσαμε, για την βάση της μεθόδου εκπαίδευσης που βασίζεται στο τρίπτυχο Σώμα, Συναίσθημα, Σκέψη, θα πρέπει να μιλήσουμε για τον ρόλο του εκπαιδευτή.
Ο ρόλος του Εκπαιδευτή Σκύλων
Ο εκπαιδευτής είναι για σένα όχι για τον σκύλο σου. Ο ρόλος του εκπαιδευτή είναι να σε μάθει να κατανοείς και να σκέφτεσαι ώστε να λύνεις, μόνος σου, προβλήματα που αφορούν την διαβίωση σου με τον σκύλο. Ο εκπαιδευτής οφείλει να σε πείσει να αλλάξεις κομμάτια από τον τρόπο ζωής σου για να πετύχεις αυτό που, εσύ, ονειρεύτηκες από την κοινή σου πορεία με τον σκύλο. Οτιδήποτε άλλο, αποτελεί απλά μεσοβέζικες λύσεις που μακροπρόθεσμα, ούτε στον σκύλο σου ούτε σε εσένα θα κάνουν καλό. Εάν δουλεύεις 12 ώρες δεν έχεις χρόνο για μελέτη, βόλτες, και παιχνίδι, τότε απλά δεν χρειάζεσαι σκύλο και σίγουρα δεν σε χρειάζεται ούτε αυτός.
Τέλος, επειδή έχουμε μια πλούσια γλώσσα, οφείλουμε να χρησιμοποιούμε λέξεις που αρμόζουν στο νόημα που θέλουμε να εκφράσουμε.
Οι λέξεις δεν είναι άψυχα γράμματα, περιέχουν μέσα τους έννοιες και κόσμους και όταν είμαστε απρόσεκτοι δημιουργούμε λάθος κόσμους.
Έτσι, εκφράσεις όπως “Υπακοή” και “προβληματική συμπεριφορά” ή “ιδιοκτήτης”, αποτελούν απλά, ασυνείδητη απροσεξία, διότι δεν πιστεύω φυσικά ότι συνειδητά κάποιος θα τις χρησιμοποιούσε αντιλαμβανόμενος το πραγματικό νόημα τους.
Μέσα από την απλή αλλαγή των λέξεων μπορούν να αλλάξουν περισσότερα από ότι νομίζουμε. Ο κόσμος μας βασίζεται σε λεπτομέρειες, αυτές είναι που κάνουν την διαφορά.
Έτσι, για αρχή, η “υπακοή”, πρέπει να γίνει επικοινωνία και να αντιληφθούμε ότι κάνείς δεν είναι ιδιοκτήτης σε μια ζωή.
Μαθαίνοντας, πώς να είμαστε προσεκτικοί με εκείνους, μαθαίνουμε πως να είμαστε προσεκτικοί με εμάς και με όλα όσα μας συμβαίνουν.
Χρήστος Κούτσης
Εκπαιδευτής Σκύλων