Η Ενσυναίσθηση και ο Σκύλος που…ήθελε να κάνει την ανάγκη του!
Όταν βάζεις το μικροσκόπιο σε μικρά καθημερινά πράγματα που τα θεωρείς αυτονόητα πάντα εμφανίζεται ένας μαγικός κόσμος. Η επικοινωνία είναι ένα από αυτά. Η στιγμή που ανταλλάσσεις ακόμα και μια καλημέρα με κάποιον στο δρόμο κρύβει από πίσω της μια σοφία απίστευτη δίχως την οποία καμία αλληλεπίδραση δεν θα ήταν εφικτή.
Η αναγνώριση των εκφράσεων και των συναισθημάτων του συνομιλητή σου είναι εκείνη που ορίζει και διαμορφώνει τα πλαίσια της επικοινωνίας μαζί του. Εάν αυτή η αναγνώριση δεν ήταν εφικτή τότε απλά δεν θα υπήρχε επικοινωνία. Φαντάσου το για μερικά δευτερόλεπτα … φαντάσου ένα διάλογο όπου δεν θα μπορούσες να κατανοήσεις τις προθέσεις του απέναντί σου. Αυτό στον κόσμο του ανθρώπου ονομάστηκε ενσυναίσθηση. Η δυνατότητα δηλαδή να αντιλαμβάνομαι τα συναισθήματα εκείνου με τον οποίο βρίσκομαι σε αλληλεπίδραση. Πριν πάμε στον κόσμο του σκύλου ας δούμε για λίγο…πως αναπτύσσεται αυτό το χάρισμα.
Ας μην μπούμε στο επιστημονικό πεδίο μιλώντας για τους καθρεπτικούς νευρώνες ή ότι άλλο. Ας υποθέσουμε ότι δεν υπάρχει κανείς για να μας βοηθήσει στο πως αυτή η λειτουργία αναπτύχθηκε. Πως πιστεύεις ότι έμαθες να αναγνωρίζεις ότι το χαμόγελο αποτελεί μια θετική διάθεση κάποιου απέναντί σου. Ότι το σούφρωμα των φρυδιών μπορεί να δίνει δείγματα θυμού;…το διάβασες κάπου; Την απάντηση την ξέρεις…η εμπειρία κρύβεται πίσω από αυτό το είδος της γνώσης. Η ίδια σου η παρατήρηση από την εποχή που ήσουν ένα λευκό χαρτί που μέσα του δεν περιείχε καμία πληροφορία μέχρι το σημείο που βρίσκεσαι σήμερα που έχεις διαμορφώσει το δικό σου σύστημα ενσυναίσθησης για να προστατεύεσαι και να επικοινωνείς. Ας μην πούμε παραπάνω, πάμε στον αγαπημένο μας σύντροφο ζωής…τον σκύλο!
Έχω διαβάσει εκατοντάδες άρθρα που αναφέρουν στάσεις και θέσεις του σώματος του σκύλου και τις συναισθηματικές καταστάσεις στις οποίες ο σκύλος βρίσκεται όταν τις πραγματοποιεί. Μπορεί αυτό να δημιουργήσει οποιουδήποτε είδους ενσυναίσθηση ανάμεσα σε εσένα και τον σκύλο σου; Φαντάσου να μιλάς με κάποιον και η προσπάθεια της προσοχή σου να είναι στραμμένη στο πόσες μοίρες είναι κυρτό το κεφάλι του, εάν τα μάτια του είναι ανοιχτά ή ημίκλειστα και εάν τα χέρια του κινούνται ή όχι. Εάν μη τι άλλο θα επρόκειτο για μια επικοινωνία σε σύγχυση που θα κατέληγε με την φράση σου “συγνώμη τι είπες, γιατί αφαιρέθηκα για λίγο”. Χωρίς καμία προσπάθεια και με την προσοχή σου απλά στραμμένη σε αυτά που σου έλεγε, όλα τα προηγούμενα θα γίνονταν από μόνα τους και με ταχύτητες που δεν θα μπορούσες καν να συνειδητοποιήσεις.
Μήπως όμως αυτό μπορεί να γίνει μόνο ανάμεσα σε εκπροσώπους του ίδιου είδους και στην περίπτωση του σκύλου χρειάζεται η μελέτη της γλώσσας του σώματος του ώστε να τον κατανοήσεις;
Οι υπέρμαχοι αυτής της θεωρίας βασίζουν τα επιχειρήματα τους στο ότι η γλώσσα του σώματος του σκύλου διαφοροποιείται σε πολλά από την γλώσσα του σώματος του ανθρώπου. Πχ Ο σκύλος όταν δείχνει τα δόντια του δείχνει επιθετική διάθεση ενώ στην αντίστοιχη κίνηση ο άνθρωπός δείχνει θετική διάθεση…χαμογελώντας. Αλήθεια σας επιτέθηκε ποτέ ο σκύλος σας όταν του χαμογελάσατε; Δείτε το αυτό για λίγο σας παρακαλώ…ο σκύλος σας που δεν γνωρίζει τίποτα για την λέξη ενσυναίσθηση, που δεν μπορεί να διαβάσει για να μάθει τίποτα για το ανθρώπινο σώμα και την γλώσσα του…αναγνωρίζει τα συναισθήματα σας;
Όταν τον κοιτάτε στα μάτια νιώθει απειλή; όταν του χαμογελάτε;..μήπως όταν τρέχετε απότομα επάνω του;
Φυσικά και όχι! Αντιθέτως οι περισσότεροι από εσάς γνωρίζετε ότι τον σκύλο δεν μπορείς καν να τον κοροϊδέψεις για τις διαθέσεις σου. Η ενσυναίσθηση των σκύλων (παρά το γεγονός ότι δεν έχουν την δυνατότητα να διαβάζουν άρθρα) φτάνει στο σημείο να χρησιμοποιείται ακόμα και στο να προβλέψουν μια ανθρώπινη επιληπτική κρίση.
Λατρεύω την αντιφατικότητα των ερευνών.
Την ίδια στιγμή που εμφανίζεται μια έρευνα για το τι σημαίνει να κουνάει δεξιόστροφα ένας σκύλος την ουρά του, εμφανίζεται μια δεύτερη όπου αποκαλύπτεται ότι ο σκύλος “νιώθει” το ανθρώπινο συναίσθημα. Εάν όλα αυτά τα δεχόμασταν…τότε το συμπέρασμά θα ήταν ασφαλές…ο άνθρωπος είναι συναισθηματικά ανόητος! Αδυνατεί να διδαχθεί από το περιβάλλον του και πρέπει για να γνωρίσει κάτι να το διαβάσει.
Μπορείς να δεις ποιο είναι το πρόβλημα;
Ο άνθρωπος έφτασε στην “κορυφή” αυτού του κόσμου ακριβώς διότι δεν είναι ανόητος, ακριβώς διότι οι δυνατότητες ενσυναίσθησης του ήταν ανώτερες από των άλλων ειδών. Αυτό σήμερα πάμε να το καταστρέψουμε εμείς οι ίδιοι; Να δώσουμε μια πολυπλοκότητα στην παρατήρηση αυτού του πλάσματος που αγαπήσαμε και μας αγάπησε και να το γνωρίσουμε μέσα από βιβλία όταν στέκεται δίπλα μας; Κάθε πράξη του σκύλου σου γεννάει μέσα σου ένα συναίσθημα όταν τον παρατηρείς…αυτό το συναίσθημα είναι η γνώση…η δική σου προσωπική γνώση που είναι αποτέλεσμα όσων έζησες και διδάχτηκες μέσα από την εμπειρία. Αυτό το συναίσθημα είναι η αληθινή σου επικοινωνία με τον σκύλο…όπου αλλού και να ψάξεις, ότι και να διαβάσεις αυτό πάντα θα υπερτερεί. Ο οδηγός σου στην επικοινωνία με τον σκύλο σου είναι η ίδια σου η παρατήρηση…φτάνει να έχεις την πρόθεση και την επιθυμία. Έχω έναν φίλο, πραγματικό γνώστη του σκύλου που θα έβαζε κάτω πολλούς εκπαιδευτές και συμπεριφοριστές. Τον παρακολουθούσα όμως πάντα να ρωτάει για την συμπεριφορά του σκύλου του εμάς τους “ειδικούς” την ίδια στιγμή που ο ίδιος ήταν εμφανές ότι είχε περίσσια αποθέματα γνώσης.
Ένας επιστήμονας στη συμπεριφορά του σκύλου που δεν το ήξερε…
και το γιατί ήταν σαφές. Ενώ το ένστικτό του ήταν αλάνθαστο όταν αναζητούσε τον σκύλο μέσα από την “λογική” διαδικασία της σκέψης…τα έχανε…ο άνθρωπος ήταν σκύλος αλλά η σκέψη του δεν το γνώριζε. Ένα βράδυ λοιπόν μου είπε τι του είχε συμβεί.
Τον σκύλο του τον είχε πάντα μαζί, αχώριστοι, (όταν τον έβλεπες χωρίς τον Loup αυθόρμητα τον ρώταγες εάν είχε συμβεί κάτι)…αυτοί οι δύο ήταν μια οντότητα. Είχαν πάει λοιπόν να φάνε στο σπίτι ενός φίλου…ξαφνικά και χωρίς κανένα λόγο ο σκύλος άρχισε να δείχνει ταραγμένος. Ένας σκύλος με απίστευτη εκπαίδευση (από τον ίδιο) αρνούνταν να καθίσει ήσυχος δίπλα του. Ο φίλος μου ταράχτηκε και άρχισε να ψάχνει γιατί συμβαίνει αυτό. Όλες οι θεωρίες και οι γνώση που είχε διαβάσει πέρναγαν από το μυαλό του και όσο γινόταν αυτό ο σκύλος ταραζόταν ακόμα περισσότερο…τώρα έδειχνε φοβισμένος…έτρεμε…μα δεν είχε γίνει κάτι. Ζήτησε συγνώμη και σηκώθηκε από το τραπέζι για να φύγει…ο σκύλος έδειξε για μια στιγμή χαρούμενος…μα τι τον είχε ενοχλήσει; Τι φοβόταν; Άνοιγε την εξώπορτα του σπιτιού και ήδη σκεφτόταν να καλέσει κάποιον ειδικό για να του περιγράψει την παράξενη συμπεριφορά…όταν άκουσε τον γνώριμο ήχο, τον ήχο ενός σκύλου που έκανε την ανάγκη του. Τότε θυμήθηκε, είχε ξεχάσει να τον βγάλει την μεσημεριανή βόλτα και είχαν έρθει χωρίς “στάση”.
Ο σκύλος κατουριόταν. Όσο εκείνος αναζητούσε την απάντηση σε συμπεριφοριστικούς κανόνες…ο σκύλος κατουριόταν. Ήταν ότι ομορφότερο είχα ακούσει…ήταν η αλήθεια βαλμένη σε μια πανέμορφη αληθινή ιστορία.
Κάνε μου μια χάρη λοιπόν…βεβαιώσου ότι όση ώρα διαβάζεις αυτό το κείμενο…ο σκύλος σου δεν κατουριέται και όταν ξαναγυρίσεις θα σου πω την μοναδική περίπτωση που η ενσυναίσθηση δεν μπορεί να λειτουργήσει. Άντε καλές βόλτες…
Χρήστος Κούτσης
Εκπαιδευτής Σκύλων