Σκύλος, Κατάθλιψη και Άγνοια
του Χρήστου Κούτση
Υπάρχουν στιγμές στη ζωή ενός ανθρώπου που χρειάζεται απλώς μια παρουσία. Ένα βλέμμα ήσυχο, σταθερό, που δεν τον κρίνει. Ένας σκύλος μπορεί να είναι αυτή η παρουσία – αρκεί να τον δούμε για αυτό που πραγματικά είναι. Όχι για αυτό που φανταζόμαστε, ούτε για αυτό που έχουμε ανάγκη να πιστεύουμε.
Η σχέση μας με τον σκύλο οφείλει να είναι ισότιμη. Να βασίζεται στον σεβασμό, την κατανόηση και τη δέσμευση. Γιατί μόνο έτσι γεννιέται εκείνη η μαγική σύνδεση που αντέχει στον χρόνο και στη δοκιμασία.
Ο καθρέφτης μας
Λένε ότι «ο σκύλος είναι ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου». Αν είναι αλήθεια, τότε ίσως είναι και ο πιο καθαρός μας καθρέφτης. Όχι γιατί μας μιμείται, αλλά γιατί καθρεφτίζει τις ελλείψεις μας. Την άγνοιά μας. Την ανάγκη μας να τον δούμε όπως μας βολεύει.
Και για να τον γνωρίσουμε πραγματικά, πρέπει να ξεκινήσουμε από την αρχή. Χωρίς προκαταλήψεις. Χωρίς τις έτοιμες εικόνες που μάθαμε από τις ταινίες, τα social media και τις διαφημίσεις.
Ο σκύλος δεν είναι μύθος
Η κυρίαρχη εικόνα του σκύλου είναι εξιδανικευμένη: ο ήρωας, ο θεραπευτής, ο “συναισθηματικός εξισορροπιστής”. Προβλήθηκε έτσι, γιατί αυτή η εικόνα πουλάει. Αλλά η αλήθεια είναι πιο απλή:
Ο σκύλος μπορεί να γίνει φίλος, αλλά η φιλία χτίζεται. Δεν είναι δεδομένη.
Κάθε σκύλος είναι διαφορετικός. Υπάρχουν εκατοντάδες φυλές, με συμπεριφορές συχνά εντελώς αντίθετες. Και στους ημίαιμους; Κάθε ένας είναι μοναδικός.
Το να περιμένουμε από κάθε σκύλο να λειτουργήσει με τον ίδιο τρόπο είναι όχι απλώς άγνοια, αλλά επικίνδυνη απλοποίηση.
Ο μύθος του Χάτσικο
Ο Χάτσικο έγινε σύμβολο πίστης. Όμως η αλήθεια είναι πιο ανθρώπινη: Ο σκύλος αυτός έμεινε στον σταθμό γιατί ένιωθε ασφάλεια. Γιατί τον φρόντιζαν. Γιατί το περιβάλλον του παρείχε σταθερότητα. Όχι γιατί θυσιάστηκε σε ένα ρομαντικό όραμα αγάπης.
Προτιμάμε τον μύθο, γιατί φοβόμαστε να δούμε τη δύναμη της αλληλεπίδρασης και της απλής φροντίδας.
Η νέα εμπορική αφήγηση
Παλιά, οι μύθοι γύρω από τον σκύλο ήταν αθώοι. Σήμερα είναι εργαλείο marketing. Στη θέση της πραγματικότητας, μπήκαν σλόγκαν:
- «Πάρε σκύλο για να κάνεις βόλτες.»
- «Πάρε σκύλο για να μεγαλώσει με το παιδί σου.»
- «Πάρε σκύλο για να σε βοηθήσει στην κατάθλιψη.»
Και εδώ, το ζήτημα γίνεται σοβαρό.
Γιατί ένας άνθρωπος που δεν μπορεί να φροντίσει τον εαυτό του, δεν μπορεί να φροντίσει και έναν σκύλο.
Το έχω δει: σπίτια με σκουπίδια, σκύλους παραμελημένους, δίπλα σε ανθρώπους που υποφέρουν ψυχικά. Κι όμως, κάποιος τους είπε ότι «ο σκύλος θα σε βοηθήσει να θεραπευτείς».
Όχι. Ο σκύλος δεν είναι φάρμακο. Δεν είναι «χάπι» για τη μοναξιά ή την κατάθλιψη. Και η εικόνα αυτή είναι καταστροφική και για τον άνθρωπο και για τον σκύλο.
Υπάρχουν εξαιρέσεις – αλλά με προϋποθέσεις
Υπάρχουν σκύλοι που έχουν εκπαιδευτεί ειδικά για να υποστηρίζουν ανθρώπους με ψυχικές δυσκολίες. Όμως αυτό απαιτεί:
- Συνεργασία με ειδικό ψυχικής υγείας
- Εκπαιδευτή με τεχνογνωσία
- Συνεχή παρακολούθηση
- Πολύ αυστηρή επιλογή του σκύλου
Και ακόμη κι έτσι, δεν είναι για όλους. Ούτε για όλες τις καταστάσεις.
Η αρχή της συνειδητής απόφασης
Αν πραγματικά θέλεις να γνωρίσεις τι είναι ο σκύλος, ξεκίνα από τα καταφύγια.
Γίνε εθελοντής. Μπες στα μάτια τους. Δες τους όπως είναι — όχι όπως τους θέλεις. Και μετά πήγαινε σε έναν ειλικρινή επαγγελματία εκπαιδευτή. Όχι για να σου πει ποιον να πάρεις, αλλά για να σου πει αν είσαι έτοιμος να πάρεις κανέναν.
Η σχέση βασίζεται στη συνεργασία
Η σχέση ανθρώπου και σκύλου δεν χτίστηκε στη μοναξιά. Χτίστηκε στη συνεργασία.
Ο σκύλος υπήρξε πάντα σύμμαχος στην επιβίωση. Φύλακας, κυνηγός, συνοδός. Δεν είναι αντικείμενο συντροφιάς. Είναι εργάτης με ψυχή.
Όταν ο σκύλος έχει ρόλο, αποκτά νόημα. Όταν συμπορεύεσαι μαζί του, τότε συμβαίνει το θαύμα.
Το ιερό συμβόλαιο
Ναι, ο σκύλος μπορεί να γίνει ο καλύτερός σου φίλος.
Όχι γιατί γεννήθηκε για αυτό.
Αλλά γιατί θα σε αναγκάσει να τον γνωρίσεις. Και αν τα καταφέρεις, θα γνωρίσεις και τον εαυτό σου.
Η ιστορία μας με τον σκύλο ξεκίνησε με μια συμφωνία:
«Μαζί θα παλέψουμε για να επιβιώσουμε.»
Και αν αυτό το συμβόλαιο σπάσει, να είστε σίγουροι: δεν φταίει ο σκύλος.