Αν διαβάζεις για να ακούσεις αυτά που ήδη πιστεύεις, αυτό το άρθρο δεν θα σου προσφέρει τίποτα. Η πρόοδος δεν γεννιέται μέσα στη βολή, αλλά εκεί που η σκέψη συναντά την αντίσταση.
Ένα εργαλείο που έγινε πανάκεια
Η θετική εκπαίδευση είναι ένα πανίσχυρο εργαλείο. Δεν είναι ούτε καινούργια, ούτε επαναστατική. Είναι η πρώτη μορφή εκπαίδευσης που προέκυψε φυσικά όταν το άγριο ζώο πλησίασε τον άνθρωπο για τροφή, ασφάλεια, αποδοχή.
Αυτό το εργαλείο είχε πάντα θέση στο παζλ της εκπαίδευσης. Όμως, σήμερα, διεκδικεί να είναι το ίδιο το παζλ — το σύνολο, η μοναδική αλήθεια, η αποκλειστική οδός.
Η παλιά ισορροπία
Για δεκαετίες, όταν ένας θετικός εκπαιδευτής έφτανε σε ένα όριο που δεν μπορούσε να διαχειριστεί —συχνά μπροστά σε δύσκολες συμπεριφορές ή έντονα ένστικτα— απευθυνόταν σε συναδέλφους που κάλυπταν το ευρύτερο φάσμα της εκπαίδευσης. Το αναγνώριζε. Δεν το φοβόταν. Υπήρχε μια πρακτική σοφία: «αυτό δεν μπορώ να το διαχειριστώ μόνο με θετική προσέγγιση».
Η είσοδος ενός νέου συμμάχου
Τα τελευταία χρόνια, όμως, εμφανίστηκε ένας απρόσμενος σύμμαχος: η φαρμακευτική υποστήριξη. Όχι σε ακραίες περιπτώσεις, αλλά ως κανονικότητα. Η εκπαίδευση άρχισε να δανείζεται όρους της ανθρώπινης ψυχολογίας («απευαισθητοποίηση», «διαταραχή διάθεσης»), και παράλληλα, η φαρμακολογία πέρασε το κατώφλι της ζωής του σκύλου.
Εκεί που παλιότερα υπήρχε παραδοχή ορίων, τώρα υπάρχει άρνηση: αν δεν αποδίδει η θετική μέθοδος, τότε φταίει ο σκύλος. Άρα… χρειάζεται χάπι.
Από την εκπαίδευση στην ψυχιατρικοποίηση
Δεν μιλάμε για περιπτώσεις βαριάς ψυχικής δυσλειτουργίας. Μιλάμε για συνηθισμένες συμπεριφορές που απλώς δεν ταιριάζουν στο «προφίλ ζώου συντροφιάς» και παθολογικοποιούνται. Ένα Beagle που δεν κάθεται ακίνητο. Ένα Malinois που δεν γίνεται “φιλικό”. Ένα Akita που δεν θέλει χάδια.
Ο δρόμος που ανοίγεται είναι ξεκάθαρος:
Αν δεν λύνεται με θετική ενίσχυση, λύνεται με φαρμακευτική παρέμβαση.
Η σιωπή των “θετικών” και η φωνή του marketing
Όσο αυτό συνέβαινε, οι εκπρόσωποι της θετικής μεθοδολογίας δεν αντέδρασαν. Αντίθετα, εγκολπώθηκαν τη νέα αυτή αφήγηση, χρησιμοποιώντας την ηθική επίφαση της «επιστήμης». Παράλληλα, κάθε άλλη μέθοδος στοχοποιήθηκε ως βίαιη ή ξεπερασμένη, και όποιος δεν ακολουθεί το δόγμα παρουσιάζεται ως «ανήθικος».
Κι όλα αυτά με ελλιπέστατη επιστημονική τεκμηρίωση:
- Δεν αναφέρεται ποτέ πώς χρησιμοποιήθηκε ένα εργαλείο όπως ο πνίχτης.
- Δεν αναφέρονται οι φυλές, η διάρκεια, το πλαίσιο.
- Δεν συγκρίνονται με τις παρενέργειες των φαρμακευτικών σκευασμάτων.
Κι όμως, κανείς δεν τολμά να συγκρίνει έναν κακοχρησιμοποιημένο πνίχτη με τις μακροχρόνιες επιδράσεις αγχολυτικών ή SSRI σε έναν σκύλο.
Από την άλλη οι έρευνες που στηρίζουν την ιδέα του “καμία πίεση στον σκύλο” ποτέ δεν είναι συγκεκριμένες αντίστοιχα για τα ίδια δεδομένα! Τις περισσότερες φορές οι σκύλοι που συμμετέχουν καθορίζονται ως ημίαιμοι ενώ συχνά βλέπουμε σε αυτές να δεσπόζει το αγαπημένο Golden Retriever! Θυμηθείτε, είναι εύκολο να καθορίσεις ένα αποτέλεσμα όταν τα στοιχεία που το συνθέτουν είναι προσεκτικά “επιλεγμένα!”
Η παγίδα της λέξης «ελευθερία»
Ταυτόχρονα, φτιάχνεται ένα ωραιοποιημένο αφήγημα: «σεβόμαστε τη βούληση του σκύλου». Μα ποια βούληση; Ο σκύλος που δεν μπορεί να επιλέξει πότε θα βγει βόλτα, πότε θα αναπαραχθεί, πότε θα κοιμηθεί, πότε θα φάει, πότε θα ουρήσει;
Η χρήση της λέξης «ελευθερία» γίνεται ύβρις, όταν αφορά έναν οργανισμό που ελέγχεται σε όλα τα επίπεδα — και φαρμακεύεται αν δεν ταιριάζει στο μοντέλο.
Αυτό δεν είναι εκπαίδευση. Είναι απονεύρωση
Η εκπαίδευση του σκύλου δεν είναι άρνηση της φύσης του. Είναι γέφυρα ανάμεσα σε δύο κόσμους. Ο σκύλος δεν είναι φυτό, ούτε χαριτωμένο συμπλήρωμα της μοναξιάς μας. Είναι είδος με εργασιακή καταγωγή, με ενστικτώδη δύναμη, με προσωπικότητα.
Η θετική προσέγγιση έχει τη θέση της — αλλά όταν εκτοπίζει τα υπόλοιπα κομμάτια, τότε μετατρέπεται σε ιδεολογία. Και η ιδεολογία δεν ψάχνει να καταλάβει: ψάχνει να επικρατήσει για να χειροκροτηθεί!.
X.K.